گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پرند
مطالب علمی و پژوهشی در زمینه ورزش
گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پرند
مطالب علمی و پژوهشی در زمینه ورزشارتباط کمر باریک و قلب سالم
مطالعات نشان داده اند که چاقی سیبی شکل مشکلات بیشتری ایجاد می کند تا چاقی گلابی شکل .
شاید به نظر عجیب باشد ولی واقعیت این است که بدن ما مجموعه دقیقی از ارتباطات معنادار است که برخی از آنها تاکنون کشف شده‌اند. ساختار بدن انسان می‌تواند تعیین‌کننده بسیاری از زمینه‌های سلامت یا عدم سلامت و پیش بینی کننده احتمال ابتلا به بیماری‌های مختلف باشد. اما ساختار بدن یعنی چه؟ اصلا چه‌‌طور می‌شود فهمید چه ساختاری برای بدن مناسب است؟ آیا هر گونه چاقی خطرساز و هر نوع لاغری سودمند است؟
ساختار بدن
این روزها اکثر مردم می‌دانند که <چاقی بد است و لاغری خوب>، اما مسئله به این سادگی هم نیست. یعنی تنها وزن بدن نیست که اهمیت دارد، بلکه موضوع مهم‌تر این است که این وزن چگونه در قسمت‌های مختلف بدن توزیع شده است. این توزیع وزن، ساختار بدن را می‌سازد. مثلا ممکن است یک آقای ورزشکار با 190 سانتی متر قد، وزنی معادل 100 کیلوگرم داشته باشد و یک آقای دیگر، که نه تنها ورزشکار نیست بلکه یک آدم چاق به شمار می‌رود، دقیقا همان قد و همان وزن را داشته است. خوب حال اگر تنها معیار برای سلامت و عدم سلامت قد و وزن باشد، این دو نفر باید به یک اندازه سالم باشند. درصورتی‌که این طور نیست و ساختار بدن آنها با هم تفاوت دارد. مهم‌ترین تفاوت هم اینکه وزن بدن ورزشکار از ماهیچه تشکیل شده ولی آقای چاق به دلیل چربی‌های زیاد بدنش، سنگین شده است.
برای تعیین ساختار بدن معیارهای مختلفی وجود دارد. یکی از این معیارها <شاخص توده بدنی، یا به اختصار BMI است. محاسبه این معیار به این ترتیب است: ابتدا قد خود را برحسب متر اندازه بگیرید. مثلا 160 سانتی متر معادل 1/6 متر. سپس این عدد را در خودش ضرب کنید. حالا وزنتان را به عدد به دست آمده تقسیم کنید. حاصل، شاخص توده بدنی شماست. البته فراموش نکنید که وزنتان باید برحسب کیلوگرم در فرمول گذاشته شود. افرادی که BMI زیر 18/5 دارند، کم وزن، افراد با BMI بین 18/5 تا 24/9 طبیعی، افراد با BMI بین 25 تا 29/9 دارای اضافه وزن و افراد با 30 BMI و بالاتر، چاق تلقی می‌شوند و این چاقی خطرناک است!
هرچند محاسبه این شاخص به شما کمک می‌کند که اگر جزو افراد دارای اضافه وزن یا چاق طبقه بندی شده‌اید، مراقب سلامت خود باشید و وزنتان را کنترل کنید، اما درباره آن دو نکته را هم بدنیست بدانید، اول اینکه < BMIچربی> بدن را اندازه نمی‌گیرد. بلکه نسبتی از وزن به قد را محاسبه می‌کند و دوم اینکه شاخص توده بدنی به تنهایی، یک ابزار تشخیصی نیست. این شاخص تنها یکی از عوامل متعدد مرتبط با بروز بیماری‌های مزمن مانند بیماری قلبی، سرطان و دیابت در افراد است.
برای تعیین ساختار بدن شاخصهای دیگری هم وجود دارد مثل دور ماهیچه ساق پا، دور بازو، دور کمر و نسبت دور کمر به دور باسن. به تازگی پژوهشگران دریافته‌اند که اندازه دور کمر در مقایسه با BMI، ارتباط بهتری با عوامل خطرزای بیماری قلبی، پرفشاری خون و قند و کلسترول بالای خون دارد و مثلا بهتر می‌تواند فشار خون افراد را پیش بینی کند، بنابراین بهتر است مردانی دور کمری زیر 90 سانتی متر و زنان زیر 86 سانتی متر داشته باشند. این اندازه‌ها با BMI زیر 25 متناسبند که نشان دهند خطر کمتر بیماری قلبی است.
سیب یا گلابی
اکثر مردم به دو فرم مشخص چاق می‌شوند، بعضی‌ها چربی را دور شکم و کمر در قسمت میانی بدنشان انباشته می‌کنند. این فرم از چاق شدن را چاقی سیبی شکل می‌گوییم. در بعضی‌ها هم چربی دور باسن و ران‌ها جمع می‌شود که به فرم گلابی شکل چاق می‌شوند. چاقی سیبی شکل بیشتر در مردان میانسال و چاقی گلابی شکل بیشتر در زنان میانسال دیده می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که چاقی سیبی شکل مشکلات بیشتری ایجاد می‌کند تا چاقی گلابی شکل. برخی از این مشکلات احتمالی شامل افزایش خطر ابتلا به دیابت، سرطان سینه و بیماری قلبی هستند.
به عنوان آخرین فرمول ساختار بدن، بد نیست تا نسبت دور کمر به باسن هم اندکی آشنا شوید. نسبت دور کمر به باسن این طور محاسبه می‌شود: دور کمرتان را در لاغرترین ناحیه اندازه بگیرید و آن را به اندازه دور باسن که در چاق‌ترین جا اندازه گرفته‌اید، تقسیم کنید. بهترین حاصل برای خانم‌ها عدد 0/8 یا کمتر و برای آقایان 0/95 یا کمتر است. نسبت دور کمر به باسن به شما کمک می‌کند تا نحوه توزیع وزن در بدنتان را بهتر درک کنید. اگر این عدد در خانم‌ها بیش از 0/8 و در آقایان بیش از 1 باشد، نشان دهنده افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مرتبط با چاقی است.
حرف آخر
درکنار همه نسبت‌ها و اندازه‌هایی که نام بردیم، عوامل بسیار دیگری هم هستند که برساختار بدن تاثیر می‌گذارند. مثلا نژاد، خانواده، رژیم غذایی و فعالیت بدنی؛ به همین دلیل هم هست که صادر کردن یک قانون کلی برای سلامت یا عدم سلامت از روی ظاهر و هیکل افراد ممکن نیست. همان طور که قبلا هم گفتیم، این نسبت‌ها به شما کمک می‌کنند از خودتان یک ارزیابی داشته باشید و اگر احساس خطر کردید به پزشک مراجعه کنید.
