رابطه استرس و بیماری های قلبی

فهم رابطه بین استرس و بیماری های قلبی عروقی آسان نیست . آیا یک اختلال خلق و خو و رفتاری در کار است ؟ آیا لسترس باعث افزایش فشار خون می شود ؟ آیا استرس میتواند حمله قلبی را موجب شود ؟ در این موارد عقاید مختلفی وجود دارد ولی تحقیقات نشان داده است که استرس در بسیاری از بیماری های قلبی عروقی نقش بازی می کند.

درحقیقت دو نوع فاکتور خطرناک برای قلب وجود دارد

1. عوامل خطر قابل تغییر مانند افزایش کلسترول چاقی ، افزایش فشار خون ، مصرف دخانیات ، میزان فعالیت بدنی و استرس زیاد که این آخری می تواند باعث افزایش فشار خون و ضربانات قلب شود و در نتیجه کار قلب را سخت تر کند.

2. عوامل خطر غیر قابل تغییر ماننند ارث ، جنس ( مردان بیشتر از زنان در معرض خطر بیماری های قلبی هستند ) ، سن و دیابت

ناگفته نماند 50 درصد افرادی که دچار حمله قلبی می شوند ، 2 ساعت پس از شروع علایم فوت می کنند. در مورد استرس باید خاطر نشان ساخت ، استرس های روانی مانند اضطراب و هیجان می توانند تغییراتی را در بدن ایجاد کنند که منجر به برخی اختلالات در فونکسیون اعضاء بدن گردد ، مانند تاثیر روی سیستم قلبی عروقی که در این مورد ثابت شده است که این عامل می تواند در برخی افراد در ابتلاء به بیماری قلب ، افزایش کلسترول و سایر خطرات قلبی کمک کند.

رابطه بین استرس و بیماری های قلبی از مدت ها قبل شناخته شده است. علی العموم همه موافقند که استرس یک ریسک فاکتور برای بیماری های عروق کرونر و در نتیجه انفارکتوس حاد میوکارد می باشد. به طور کلی پیشرفت تکنولوژی و زندگی مدرن امروزی موجب تغییراتی در روش زندگی و شرایط اجتماعی وابسته به افزایش اختلالات استرسی و بیماری های قلبی ـ عروقی گشته است. درست است که پیشرفت تکنولوژی برای تشخیص و درمان و همچنیین تغییرات در فاکتورهای خطرناک بیماری های عروق کرونر می تواند بیماری و مرگ و میر قلبی را کاهش دهد

،معذلک مرگ و میر بیماری های عروق کرونر با تظاهرات سندرم حاد عروق هنوز علت اصلی مرگ هم در کشورهای توسعه یافته و هم در حال توسعه می باشد.

استرس های روانی علاوه بر این که یک فاکتور خطرناک برای کرونر است می تواند موجب انفارکتوس حاد میوکارد ،تاخیر در بهبود بیماری و عوارض آن در طول درمان و نگهداری بیمار گردد. استرس حتی در افراد سالم می تواند موجب ایسکمی قلب گردد ولی در بیماران با اختلالات عروق کرونر این عمل شدیدتر است. اغلب اوقات این ایسکمی می تواند بدون علامت پیشرفت کننده ( ایسکمی ساکت ) و یا به صورت تغییرات غیر طبیعی در الکتروکاردیوگرام  (ECG)  ظاهر شود . اگرچه توسط سنتیگرافی می توان برخی از ایسکمی هایی را که موجب آریتمی قلبی می شوند نشان داد. حجم ضربه ای قلب  ( Ejection  Fraction )  نیز به توسط استرس کاهش می یابد که این تغییر را می توان به توسط واسکولوگرافی مشخص کرد.

مکانیسم ایسکمی قلبی ناشی از استرس به توسط محققین زیادی مورد مطالعه قرار گرفته است. آن ها ثابت کردند که استرس های هیجانی موجب کاهش جریان خون کرونر می شود. همچنین در افراد مبتلا به تنگی خفیف عروق کرونر ، استرس از راه افزایش تنوس وازوموتور منجر به اسپاسم عروق کرونر ودر نتیجه یک عامل مستعد کننده برای توسعه انفارکتوس میوکارد حاد می باشد (1). استرس همراه با هیپرواننتیلاسیون و آلکالوز تنفسی می تواند ایسکمی میوکارد را باعث شده و حتی در برخی بیماران با اختلال عروق کرونر به انفارکتوس میوکارد حاد منجر گردد. استرس قادر به افزایش تعداد پلاکت ها ، تجمع و چسبندگی آن ها بوده که ایین عمل در افراد با بیماری عروق کرونر بیشتر قابل مشاهده است (2). در آزمایشات تجربی دیگر نیز ثابت کردند که استرس های هیجانی می تواند منجر به میکروترمبی در عروق کوچک گردد.

مکانیسم اثر استرس در قلب

استرس را به دو نوع تقسیم می کنند :

1.      استرس فیزیکی

2.      استرس هیجانی

استرس فیزیکی برای افرادی که بیماری کرونر قلبی دارند زیان آور است زیرا فعالیت های فیزیکی شدید نیازمیوکارد را به اکسیژن زیاد کرده و قلب باید انرژی زیادی را مصرف کند بنابراین این نوع استرس رادر بیماران قلبی استرس نوع بد به حساب می آورند ولی در افراد با قلب طبیعی تمرینات بدنی و استرس فیزیکی مفید و نوع خوب نامیده می شود ، زیرا همانطوری که می دانیم ورزش موجب کاهش کلسترول و افزایش  HDL و تنظیم فشار خون کاهش وزن و غیره می گردد.

استرس هیجانی  (Emotional) بیشتر مردم عقیده دارند این نوع استرس برای قلب زیان اور است. در حقیقت هم همینطور است زیرا استرس زیاد موجب افزایش ترشح آدرنالین شده و غلظت آن در خون بالا می رود و در نتیجه می تواند باعث لخته خون گردد که این یک فاکتور خطرناک برای ایجاد حمله قلبی می باشد. عده ای دیگر از محققین پیشنهاد کرده اند که استرس موجب بالا رفتن هوموسیستئین ( ییک آمینو اسید شناخته شده است که عامل خطر سازی برای عروق کرونر می باشد ) سرم شده و از این راه قلب را رنجور می سازد. در برخی گزارشات دیگر امده است که استرس ممکن است مستقیما روی عروق کرونر تاثیر گذاشته و منجر به حمله قلب گردد. به هر حال از نظر پاتوفیریولوژی و پسیکوفارماکولوژی تایید کرده اند که در طول استرس کاتکولامین ،کورتیزول و تنوی سمپاتییک افزایش می یابد و در نتیجه موجب کاهش پتاسسیم قلب به خصوص در میوکارد می شود که بدین ترتیب استانه تحریک الکتریکی میوکارد را پایین آورده و توسعه آریتمی را تسهیل می کند. این مکانیسم هم در انسان و هم در حیوانات به اثبات رسیده است. در بیماران مبتلا به انفارکتوس میوکارد ، سیستم سمپاتیک به طور واضح نسبت به فرد سسالم شاهد تفوق دارد و در برخی گروه ها حتی تنوس عصب واگ تضعیف شده که این عمل با افزایش خطر آریتمی و مرگ ناگهانی همراه است. در یک آزمایش بالینی که توسط  Mc  Cance و همکارانش انجام گرفت نشان داده شد که در افراد با بیماری عروق کررونر با تجویز مقادیر فیزیولوژیک آدرنالیین ممکن است انفارکتوسس میوکارد و آریتمیی اتفاق افتد ، ولی در افراد شاهد بر خلاف آن بوده است (3).

مطالعات اپیدمیولوژیک

چندین مطالعه آماری و بالینی نشان دادند که استرس می تواند میزان مرگ و میر مربوط به انفارکتوس میوکارد حاد را افزایش دهد.

از هر 7 نفر امریکایی بالغ که دچار حمله قلبی یم شوند یک نفر دچار استرس می باشد.

استرس طولانی مدت و مزمن باعث افزایش فشار خون به همراه بالا رفتن کلسترول می شود استرس می تواند موجب آزاد شدن هورمون هایی شود که تولید لخته خون را در بدن تسهیل کند.

کافئین و دخانیات می توانند در هر دقیقه 14 بار ضربان قلب را افزایش دهند ولی اگر همراه با استرس مصرف شوند این افزایش به 38 بار در دقیقه می رسد.

یک فرد سیگاری در شبانه روز ضربان قلبش 20160 بار بیشتر از یک فرد عادی می زند. ولی اگر این فرد سیگاری دچار استرس هم بشود این رقم به 54130 ضربه می رسد. میزان استرس در مردان کارگر 27/0 در میلیون است در حالی که در زنان کارگر این رقم به 49/0 در میلیون می رسد. عواملی مانند سابقه فامیلی ، سن کمتر از 45 سال و کارمند بودن می توانند در ایجاد استرس دخالت داشته باشند. نسبت توسعه عوارضی که در بیماران با انفارکتوس حاد میوکارد  (AMI) اتفاق می افتد در افرادی که دچار استرس باشند به طور مشخص بالاتر از آن هایی است که فاقد استرس می باشند ( 42 درصد در مقابل 26 درصد