چربیها (مبانی تغذیه) - دی هیدرواپی آندروسترون (DHEA)

دی هیدرواپی آندروسترون

(DHEA)

دی هیدرواپی آندروسترون (DHEA) فراوان ترین هورمون مردانه (آندروژن) است که غدد فوق کلیه و تا حدی تخمدانها و بیضه ها تشرح می کنند. این ماده پیش ساز سایر هورمونها نظیر تستوسترون و استروژن است. حداکثر میزان آن در سن 25 سالگی وجود دارد. در سن 80 سالگی، سطح DHEA به 20-10 درصد حداکثر می رسد.

DHEA به عنوان هورمون ضد سالخوردگی موسوم است چون کمبود آن در سن بالا ممکن است افراد را به سرطان پستان، پروستات و مثانه؛ تصلب شرایین؛ فشار خون بالا؛ بیماریهای خودایمنی (مثلاً دیابت، لوپوس منتشر، روماتیسم مفصلی)؛ پوکی استخوان؛ کلسترول بالا؛ چاقی؛ اختلالات حافظه؛ خستگی مزمن و سایر تظاهرات سالخوردگی مستعد کند. افراد مسن تر دارای سطح بالاتر DHEA اغلب سطح سلامت بالاتری در مقایسه با افراد دارای سطح پایین DHEA دارند. بدین ترتیب، دو نکته مهم در خصوص DHEA این است که در سن بالا کاهش می یابد و در بیماریهای متعددی میزان آن کم می شود.

موارد استفاده

* بیماری قلبی: در یک مطالعه مشخص شد مردان سالم دارای سطح کم DHEA احتمال مرگ ناشی از بیماری قلبی سه برابر افراد عادی دارند.
* افزایش سن: تغییرات مثبت مهم (مثلاً تحلیل عضلانی کمتر، کاهش حافظه کمتر، خلق بهتر و انرژی) در افراد مسن درمان شده با DHEA دیده شده است، ولی تحقیق گسترده تر جهت تعیین میزان ارتباط لازم است.

* پوکی استخوان: DHEA توده استخوانی خانم های یائسه را بیشتر می کند. با این حال، تجویز مکمل آن توصیه نمی شود تا مطالعات گسترده تر روی انسانها انجام شود.

* بیماری خودایمنی: سطح پایین DHEA در بیماران مبتلا به اختلالات خودایمنی (نظیر لوپوس منتشر، روماتیسم مفصلی، اسکلروز متعدد، کولیت زخم، ایدز) دیده شده است. مکمل DHEA در مبتلایان به اختلالات خودایمنی حال عمومی بیماران را بهبود می بخشد. به خصوص بیماران مبتلا به لوپوس درمان شده با DHEA عملکرد کلیوی بهتر پیدا کردند.

* افسردگی: DHEA به صورت تجربی در بیماران افسردگی بکار رفته و در بهبود افسردگی و حافظه موفق بوده است.

* ایدز: درمان با DHEA در مبتلایان به ایدز مفید است چون احتمال ارتباط کمبود DHEA با کاهش عملکرد ایمنی وجود دارد. با این حال، آزمایش های بالینی کنترل شده جهت اثبات این فرضیه وجود دارد.

* تحریک و تقویت کارآیی: چون به نظر می رسد DHEA توده عضلانی را افزایش و چربی را کاهش می دهد و مدت زمان ترمیم پس از آسیب را کم می کند در میان ورزشکاران محبوب شده است. با این حال، مطالعات انسانی جهت اثبات این ادعاها لازم است. DHEA جهت تقویت عملکرد جنسی لازم است.

منابع غذایی

بیشتر فرآورده های DHEA موجود در بازار در آزمایشگاهها از استرولها (به خصوص دایوسجنین) ساخته میشود که از یام های وحشی موجود در مکزیک مشتق شده است.

سایر اشکال

بعضی انواع مشتق از یام وحشی به عنوان DHEA طبیعی وجود دارد. این فراورده های دایوسنجین در بدن احتمالاً به DHEA تبدیل میشود. با این حال، چون این تبدیل نیازمند چندین واکنش شیمیایی است، بعید است در بدن امکان پذیر باشد.

نحوه مصرف

DHEA به صورت کپسول، آدامس و قطره زیرزبانی موجود است. توصیه میشود فقط فرآورده های دارویی DHEA را مصرف کنید.

موارد احتیاط

میزان زیاد DHEA ممکن است توانایی طبیعی ساخت DHEA در بدن را مهار کند و ممکن است برای سلولهای کبدی سمی باشد. چون DHEA میزان تولید هورمون مردانة تستوسترون را افزایش می دهد، خانم ها باید مواظب علایم مردانگی (مثر ریش موی سر، موی زید صورت، افزایش وزن ناحیه کمر یا آکنه) باشند و در مردان نیز ممکن است نشانه های افزایش تستوسترون (مثلاً، تحلیل بیضه، تهاجم جنسی، تمایل به خشونت، طاسی نوع مردانه و فشارخون بالا) بروز کند.
چون DHEA پیش ساز استروژن و تستوسترون است، بیماران مبتلا به سرطانهای قابل تحریک با هورمون (مثل پستان، پروستات، تخمدان، بیضه) باید از مصرف DHEA پرهیز کنند.

DHEA در افراد مسن تر از 40 سال توصیه نمی شود، مگر مشخص شود سطح هورمون کم است (کمتر از 130 میلی گرم در دسی لیتر در خانم ها و کنتر از 180 میلی گرم در دسی لیتر در آقایان).

کمیته بین المللی المپیک و لیگ ملی فوتبال اخیراً مصرف DHEA در ورزشکاران را ممنوع کرد چون اثرات آن مشابه استروییدهای آنابولیک (مردانه) است.

تداخل های احتمالی

یک مطالعه نشان داده است که ویتامین ای ممکن است کبد را در مقابل عوارض کبدی DHEA حفاظت کند. الکل ممکن است اثرات یاثش را بیشتر کند.