تبلیغ روغن جامد را متوقف کنید

آقاجان! لطفا روغن جامد تبلیغ نکنید. این را دکتر اکبری، معاون سلامت وزارت بهداشت خطاب به انجمن صنفی‌صنایع روغن گفته است.(البته نقل به مضون است. لحن دکتر با جمله فوق اندکی متفاوت بوده است) هفته گذشته دکتر اکبری با بیان این که انجمن صنفی صنایع تولید کننده روغن با ایجاد انگیزه و توجیه مدیران شرکت‌های عضو می‌تواند گام‌های موثر در جهت سلامت آحاد جامعه بردارد، از این انجمن درخواست کرد تاطی یک برنامه مشترک و همفکری متعهدانه کلیه تولیدکنندگان روغن، تبلیغات خود را منحصرا به روغن‌های مایع مخصوص سرخ کردن و روغن جدید نیمه جامدی که حاوی حداکثر 10 درصد ایزومرترانس است، اختصاص دهند.
البته این اولین باری نیست که یک مقام وزارت بهداشت خواستار ممنوعیت تبلیغ روغن جامد شده است. دکتر ربابه‌شیخ‌الاسلام ،مدیر دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت هم بارها به تبلیغ روغن‌های جامد در رسانه‌ها اعتراض کرده و خواستار فرهنگسازی و ارتقای آگاهی عموم مردم در خصوص جایگزینی روغن جامد با مایع و نیز استفاده از روغن مناسب در روش‌های مختلف طبخ، شده است؛ اما نکته جالبی که در صحبت‌های دکتر اکبری وجود دارد این است که وی این بار به جای درخواست از رسانه‌ها و به ویژه صداوسیما، مستقیما صنایع تولید روغن کشور را خطاب قرار داده است. شاید او با این عمل سعی نموده تا احساس مسئولیت در قبال سلامت جامعه را در وجود افرادی که به طور مستقیم با این بحث درگیر هستند، ایجادکند. اما این قضیه از منظر دیگری نیز قابل تامل است. تاکنون درخواست‌های مسئولان وزارت بهداشت از صداوسیما مبنی بر ممنوعیت تبلیغ روغن جامد بی‌نتیجه مانده است. این مسئله فقط مربوط به روغن نیست و شامل تبلیغ انواع و اقسام مواد غذایی بی‌ارزش و کم ارزش و همچنین موادغذایی مضر برای سلامتی می‌شود.

بی قانونی این جا هم مشکل ساز است
درحالی که تاثیرات تبلیغات موادغذایی دررسانه‌ها برسلامت جامعه غیرقابل انکار بوده، اغلب کارشناسان به این مساله اذعان دارند، نبود یک قانون مدون در این خصوص موجب شده موادغذایی بی ارزش و مضر به راحتی اجازه تبلیغ بیابند. دکتر انصاری مدیرکل بازرگانی سازمان صداوسیما دراین زمینه می‌گوید: صداوسیما برای تبلیغات موادغذایی حساسیت ویژه‌ای قائل است و برای تبلیغ هرماده غذائی تمام مجوزاتی که قانون تعیین کرده دریافت می‌کند و در صورتی که واجد شرایط تاریخ، زمان، صدور پروانه و... باشد مجوز تبلیغ به آن داده می‌شود. وی می‌افزاید: وزارت بهداشت از یک سو برای برخی اقلام مجوز تولید صادر می‌کند و از طرفی آن مواد را مضر اعلام می‌کند. انصاری تاکید می‌کند وجود چنین تناقضاتی در پخش تیزرهای تلویزیونی به هیچ عنوان متوجه صداوسیما نیست و وزارت بهداشت باید پاسخگو باشد. به گفته انصاری صدور مجوز برای تولید کالایی که منع قانونی تولید ندارد، می‌تواند برای تبلیغ کالای مورد نظر کافی باشد. درمقابل دکتر ترابی کارشناس مسئول تغذیه دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت عقیده دارد مجوز تولید یک کالا نمی‌تواند مجوزی برای تبلیغ آن کالا باشد. وی می‌گوید: وزارت بهداشت طی مکاتبات مختلف باصداوسیما مخالفت خود را با بعضی از تبلیغات موادغذایی اعلام کرده است. وی ادامه می‌دهد: دادن مجوز به همه موادغذایی برای پیشگیری از تولید زیرپله‌ای و غیربهداشتی این گونه مواد است. با این حال، در قوانین وزارت فرهنگ و ارشاداسلامی آمده که تبلیغ هرگونه ماده غذایی که برای سلامتی مضرباشد، ممنوع است. اما مشکل این است که تولیدکنندگان از جدایی ارگان‌های سوءاستفاده می‌کنند و آن طورکه می‌خواهند بدون نظارت کالای خود را تبلیغ می‌کنند. دکترترابی همچنین اعتقاد دارد باید روغن جامد از تبلیغات صداوسیما حذف شود و به جای آن روغن مخصوص سرخ کردن تبلیغ شود زیرا مردم باید آگاه شوند که روغن مایع معمولی نباید حرارت ببیند.‌

ایزومری دردسرساز به نام ترانس‌
وقتی کارشناسان از مضرات روغن‌های جامد صحبت می‌کنند معمولا از واژه‌ای نام می‌برند که تا امروز کمتر آن را شنیده‌ایم: ایزومرترانس. اما این ایزومر چیست و چرا همه را شاکی کرده است؟ روغن‌ها وچربی‌ها مانند تمام موادغذایی شامل ترکیبات مختلفی هستند که جزئی‌ترین بخش تشکیل دهنده آنها اسیدچرب است. اسیدهای چرب از نظر نوع پیوند بین اتم‌ها به دوفرم اشباع شده یا سیر شده و اشباع نشده یا غیراشباع وجود دارند. اسیدهای چرب غیراشباع موجود در انواع روغن و چربی چه در موادغذایی و چه در بدن ما دارای یک شکل طبیعی مولکولی هستند. اما گاهی اوقات در بعضی مواد غذایی طبیعی و یا در طی فرآیند تولید روغن نباتی جامد، فرم طبیعی مولکول اسیدچرب تغییر می‌کند و یک اسیدچرب غیرعادی ایجاد می‌شود که به آن اسید چرب ترانس می‌گویند. وجود این اسیدچرب در روغن وچربی نامطلوب است و برای سلامتی خصوصا بیماری قلبی و عروقی ضرر دارد و می‌تواند موجب بروز بیماری‌های قلبی عروقی و سرطان شود.
به گفته محققان مقدار اسیدچرب ترانس در روغن‌های مصرفی باید در حداقل مقدار باشد که سلامت انسان را به خطر نیندازد. روغن‌هایی برای مصرف مناسب هستند که میزان اسیدچرب ترانس آنها حداکثر 10درصد باشد. این درحالی است که برپایه گزارشی که از سوی وزارت بهداشت منتشرشده است در حال حاضر متوسط میزان اسیدهای چرب ترانس در روغن‌های نباتی جامد 30درصد است و وضعیت فعلی تولید روغن درکشورمان به نحوی است که امکان حذف کامل اسیدچرب ترانس وجودندارد. تحقیقات پژوهشگران نشان می‌دهد که کاهش حتی 2درصدی اسیدچرب ترانس در روغن‌ها باعث کاهش بیماری‌های قلبی تا 50درصد می‌شود.
مشکل دیگر روغن‌های جامد، بالابودن میزان اسیدهای چرب اشباع در آنهاست. هر چه میزان اسیدچرب اشباع در روغن بالاتر باشد روغن سفت‌تر است. اما این اسیدهای چرب خطر ابتلا به امراض قلبی عروقی را افزایش می‌دهند و حداکثر میزان مجازآنها در روغن‌ها، 25 درصد است.
به تازگی بعضی از کارخانجات روغن سازی در کشور موفق به تولید روغن‌های نیمه جامدی شده‌اند که مقدار اسیدهای چرب اشباع و اسیدهای چرب ترانس در آنها حتی‌المقدور کاهش یافته و مسئولان وزارت بهداشت مصرف آنها را به جای روغن نباتی جامد توصیه می‌کنند. دکتر شیخ‌الاسلام در این زمینه می‌گوید: بهتر است خانواده‌ها از روغن مایع برای پخت‌وپز استفاده کنند ودر صورت نیاز به سرخ کردن موادغذایی از روغن‌های مایع مخصوص سرخ کردن استفاده کنند. اما در مواردی که نیاز به استفاده از روغن به فرم جامد و سفت وجود دارد مثل شیرینی‌پزی و قنادی، استفاده از روغن‌های نیمه جامد جدید توصیه می‌شود. همچنین درصورت تمایل، در طبخ برنج می‌توان از این روغن‌ها استفاده کرد.

تنها وزن بدن نیست که اهمیت دارد، موضوع مهم این است که این وزن چگونه در قسمت‌های مختلف بدن توزیع شده است.