اصول منطقی در شطرنج برای استفاده دانشجویان

اصول منطقی در شطرنج

بازى شطرنج چنان شاخ و برگ مىگیرد و چنان گستردگى و تنوعى مىیابد که دیگر نمىتوان بر اساس محاسبه صرف گفت که کدام شاخه یا شاخه ها به برترى مىانجامند. استفاده از راههاى میان بر و جست و جو بر اساس توجه به جنبه هایى از پوزیسیونها اهمیت بیشترى پیدا مىکند. آنچه موجب تفاوت سطح شطرنجبازان مىشود،نحوه کاربرد این نوع منطق است. استادان بزرگ از توانایى تحلیل "استادانه" فقط در موارد ضرورى استفاده مىکنند و بیشتر به منطقى که گفتیم متوسل  مىشوند و البته بهترین حرکتها را هم در کوتاه ترین زمان پیدا مىکنند.توجه شما را به کلیاتى از قواعد بازى استادان جلب مىکنیم.

قواعد حمله

  . بیهوده مهره مهاجم را با مهره مدافع تعویض نکنید .

 . باید در یکى از عناصر چهارگانه (نیرو.، فضا، زمان ، ساختار پیاده اى ) برترى داشته باشید تا حمله کنید. 

.هدف عمده در بیشتر حمله ها ایجاد ضعف پیاده اى است

 . در جایى حمله کنید که نیرویتان قویتر است ،بجز حمله اقلیت که هدف در آن ایجاد پیاده عقب افتاده در ستون باز است

 . در جهتى حمله کنید که در آن پیاده ها نشانه رفته اند.

 . پوزیسیون بهتر در مرکز، حمله در جناح را توجیه مىکند.

قواعد دفاع

. در هنگام دفاع، صرفه جویى کنید. مهره زیادى دست و پاگیر مدافع است.

 . ضعف پیاده اى ایجاد نکنید، و اگر مجبور شدید، این ضعف را در حداقل نگاه دارید.

قواعد نیرو

 . کسى که از لحاظ نیرو جلو باشد در۹۰ درصد مواقع برنده است.

 . وقتى از لحاظ نیرو جلو هستید. اصل اساسى "تعویض مهره ها" است.

قواعد فضا

 . بکوشید کنترل خود را بر فضا افزایش دهید.

 . وقتى برترى فضا دارید مهره ها را تعویض نکنید؛ مهره هاى شما با ارزشترند،زیرا مهره هاى حریفتان در هم رفته و فشرده هستند.

 . با تعویضهاى پیاده اى بازى را باز کنید.

 . حمله خود را بر پیاده اى متمرکز کنید.

قواعد زمان

 . پوزیسیون را قفل نکنید یا نبندید.

 .با تعویض هاى پیاده اى بازى را باز کنید.

قواعد تعویض

 . براى آنکه بدون اتلاف وقت، ستون یا عرض یا قطرى را بگشایید یا تصرف کنید، تعویض کنید.

 . براى اینکه در اثر عقب نشینى وقت تلف نکنید ، تعویض کنید.

 . براى آنکه مدافع قویتر را از میان بردارید،تعویض کنید.

 . هنگامى که از لحاظ قوا جلو هستید تعویض کنید.

 . وقتى حریفتان ضعف پیاده اى دارد تعویض کنید.. وقتى پیاده رونده دارید تعویض کنید.

قواعد فیل

 . فیل در پوزیسیونهاى باز بهتر است.

 . وقتى قطرها را بگشایید، فیل بیشترین کارایى را مىیابد.

 . فیل علیه پیاده هاى رونده کارایى خوبى دارد.

قواعد اسب

 . اسب در پوزیسیونهاى بسته بهتر است.

 . اسب اگر در مرکز مستقر شود بیشترین کارایى را مىیابد

 . وقتى پیاده هاى رونده متصل دارید، اسب بیشترین کارایى را دارد.

قواعد رخ

 . رخ به ستونهاى باز تعلق دارد.

 . هدف نهایى رخ، هجوم به عرض هفتم و هشتم است.

قواعد وزیر

 . وزیر باید در گشایش در جاى خود بماند و در وسط بازى در مرکز باشد

قواعد شاه

 . هر چه به آخر بازى نزدیکتر مىشوید، شاه را فعالتر کنید.

قواعد پیاده

 . ماهیت طرح عملیاتى شما به ساختار پیاده اى بستگى دارد

 . سه نوع ساختار پیاده آى وجود دارد: ضعیف، محکم، دینامیک.

 . پیاده هاى مرکزى مهمتر از پیاده هاى جناحى هستند.

. در آخر بازى، پیاده ها نباید همرنگ فیلتان باشند

قواعد ساختار پیاده اى

جزایر پیاده اى (ضعیف)

 . جزایر پیاده اى ضعیف هستند، زیرا به حمایت سوارها نیاز دارند.با کاهش تعداد سوارها، جزایر پیاده اى ضعیفتر مىشوند.

 . وقتى جزایر پیاده اى دارید، آنها را حمایت یا تعویض کنید.

 . وقتى علیه جزایر پیاده ى بازى مىکنید" سوارهاى سبک را تعویض کنید".

پیاده هاى ایزوله یا منفرد (ضعیف)

پیاده ایزوله وزیر

d4,d5

(ضعیف/دینامیک(

 . با کاهش تعداد سوارها، پیاده هاى ایزوله ضعیفتر مىشوند.       

 . وقتى علیه پیاده اى ایزوله بازى مىکنید، "سوارهاى سبک را تعویض کنید ".آخر بازى با سوارهاى سنگین براى شما خوب است.

 . وقتى علیه پیاده هاى ایزوله بازى مىکنید، باید آنها را بلوکه کنید.

پیاده هاى دوبله

 . وقتى علیه پیاده هاى دوبله بازى مىکنید، آنها را بلوکه کنید.

 . وقتى خودتان پیاده هاى دوبله دارید، تا جایى که مىتوانید آن را برانید.

پیاده هاى عقب مانده

 . وقتى پیاده هاى عقب مانده دارید باید سعى کنید آنها را به پیش برانید.

 . وقتى پیاده هاى عقب مانده دارید،باید سعى کنید فیلى را که با پیاده عقب مانده بلوکه شده است تعویض کنید.

 . وقتى علیه پیاده عقب مانده بازى مىکنید، باید ابتدا محدود و بلوکه اش کنید.سپس از مهره بلوکه کننده به طور سیستماتیک حمایت کنید.سوارها را حول نقطه بلوکه جولان دهید تا دفاع در هم بریزد. آنگاه نابودش کنید.

پیاده هاى رونده

 . پیاده هاى رونده را باید به پیش راند!

 . وقتى پیاده رونده دارید باید "سوارها را تعویض کنید". با کاهش تعداد سوارها، قدرت پیاده رونده افزایش مىیابد.

. وقتى علیه پیاده رونده بازى مىکنید، باید بلوکه اش کنید.

پیاده هاى مجزا

 . هرچى بازى بیشتر پیش رود، پیاده هاى مجزا ضعیفتر مىشوند.

 . وقتى علیه پیاده هاى مجزا بازى مى کنید ، نباید فکر و ذهن خود را به آنها معطوف کنید . در وسط بازى کافى است سوارها را درست مستقر کنید.

 . وقتى علیه پیاده هاى مجزا بازى مى کنید ، باید سوار هاى سبک را تعویض کنید .

پیاده هاى آویزان(دینامیک)

  . وقتى علیه پیاده هاى آویزان بازى مى کنید ، باید سوار هاى سبک را تعویض کنید. با کاهش تعداد سوارها ، پیاده هاى آویزان ضیفتر مى شوند .

 . وقتى علیه علیه پیاده هاى آویزان بازى مى کنید،باید حریفتان را وادارید که پیاده غیر مرکزى  تر را براند ، و سپس پیاده غیر مرکزى تر را بلوکه کنید .

زنجیره پیاده اى(محکم)

  . پایه زنجیره پیاده اى ،میدان جنگ است .

 . براى حمله به زنجیره ،با پیاده به پایه اش حمله کنید.

. با سوارهابه پایه جدید حمله کنید تا سرانجام ضعفى در جایى ایجاد شود ، سپس با قدرت به این ضعف یورش بیاورید و در آخر بازى مجدداً به سراغ ضعف اولیه بروید.

 به هر حال این بود شمه اى از آنچه استادان در حین بازى رعایت مىکنند. بدیهى است که این قواعد و توصیه ها را مىتوان باز هم ادامه داد و درسهاى بیشترى گرفت.(شطرنجبازان بر اساس تجربه خود در طى سالهابه نتایجى مىرسند که برایند آنها را مىتوان به صورت قاعده یا دستور در اختیار نوآموزان و جوانان گذاشت .) بارى،  اساس قضاوت ما در انتخاب حرکت، بیشتر این گونه منطقها و استنتاجهاست و کامپیوترها درست در چنین عرصه هایى از ما انسانها ضعیفترند.

* برگرفته از شماره ده  ماهنامه شطرنج ایران- آقاى رضایى.

اصول منطقی در شطرنج

بازى شطرنج چنان شاخ و برگ مىگیرد و چنان گستردگى و تنوعى مىیابد که دیگر نمىتوان بر اساس محاسبه صرف گفت که کدام شاخه یا شاخه ها به برترى مىانجامند. استفاده از راههاى میان بر و جست و جو بر اساس توجه به جنبه هایى از پوزیسیونها اهمیت بیشترى پیدا مىکند. آنچه موجب تفاوت سطح شطرنجبازان مىشود،نحوه کاربرد این نوع منطق است. استادان بزرگ از توانایى تحلیل "استادانه" فقط در موارد ضرورى استفاده مىکنند و بیشتر به منطقى که گفتیم متوسل  مىشوند و البته بهترین حرکتها را هم در کوتاه ترین زمان پیدا مىکنند.توجه شما را به کلیاتى از قواعد بازى استادان جلب مىکنیم.

قواعد حمله

  . بیهوده مهره مهاجم را با مهره مدافع تعویض نکنید .

 . باید در یکى از عناصر چهارگانه (نیرو.، فضا، زمان ، ساختار پیاده اى ) برترى داشته باشید تا حمله کنید. 

.هدف عمده در بیشتر حمله ها ایجاد ضعف پیاده اى است

 . در جایى حمله کنید که نیرویتان قویتر است ،بجز حمله اقلیت که هدف در آن ایجاد پیاده عقب افتاده در ستون باز است

 . در جهتى حمله کنید که در آن پیاده ها نشانه رفته اند.

 . پوزیسیون بهتر در مرکز، حمله در جناح را توجیه مىکند.

قواعد دفاع

. در هنگام دفاع، صرفه جویى کنید. مهره زیادى دست و پاگیر مدافع است.

 . ضعف پیاده اى ایجاد نکنید، و اگر مجبور شدید، این ضعف را در حداقل نگاه دارید.

قواعد نیرو

 . کسى که از لحاظ نیرو جلو باشد در۹۰ درصد مواقع برنده است.

 . وقتى از لحاظ نیرو جلو هستید. اصل اساسى "تعویض مهره ها" است.

قواعد فضا

 . بکوشید کنترل خود را بر فضا افزایش دهید.

 . وقتى برترى فضا دارید مهره ها را تعویض نکنید؛ مهره هاى شما با ارزشترند،زیرا مهره هاى حریفتان در هم رفته و فشرده هستند.

 . با تعویضهاى پیاده اى بازى را باز کنید.

 . حمله خود را بر پیاده اى متمرکز کنید.

قواعد زمان

 . پوزیسیون را قفل نکنید یا نبندید.

 .با تعویض هاى پیاده اى بازى را باز کنید.

قواعد تعویض

 . براى آنکه بدون اتلاف وقت، ستون یا عرض یا قطرى را بگشایید یا تصرف کنید، تعویض کنید.

 . براى اینکه در اثر عقب نشینى وقت تلف نکنید ، تعویض کنید.

 . براى آنکه مدافع قویتر را از میان بردارید،تعویض کنید.

 . هنگامى که از لحاظ قوا جلو هستید تعویض کنید.

 . وقتى حریفتان ضعف پیاده اى دارد تعویض کنید.. وقتى پیاده رونده دارید تعویض کنید.

قواعد فیل

 . فیل در پوزیسیونهاى باز بهتر است.

 . وقتى قطرها را بگشایید، فیل بیشترین کارایى را مىیابد.

 . فیل علیه پیاده هاى رونده کارایى خوبى دارد.

قواعد اسب

 . اسب در پوزیسیونهاى بسته بهتر است.

 . اسب اگر در مرکز مستقر شود بیشترین کارایى را مىیابد

 . وقتى پیاده هاى رونده متصل دارید، اسب بیشترین کارایى را دارد.

قواعد رخ

 . رخ به ستونهاى باز تعلق دارد.

 . هدف نهایى رخ، هجوم به عرض هفتم و هشتم است.

قواعد وزیر

 . وزیر باید در گشایش در جاى خود بماند و در وسط بازى در مرکز باشد

قواعد شاه

 . هر چه به آخر بازى نزدیکتر مىشوید، شاه را فعالتر کنید.

قواعد پیاده

 . ماهیت طرح عملیاتى شما به ساختار پیاده اى بستگى دارد

 . سه نوع ساختار پیاده آى وجود دارد: ضعیف، محکم، دینامیک.

 . پیاده هاى مرکزى مهمتر از پیاده هاى جناحى هستند.

. در آخر بازى، پیاده ها نباید همرنگ فیلتان باشند

قواعد ساختار پیاده اى

جزایر پیاده اى (ضعیف)

 . جزایر پیاده اى ضعیف هستند، زیرا به حمایت سوارها نیاز دارند.با کاهش تعداد سوارها، جزایر پیاده اى ضعیفتر مىشوند.

 . وقتى جزایر پیاده اى دارید، آنها را حمایت یا تعویض کنید.

 . وقتى علیه جزایر پیاده ى بازى مىکنید" سوارهاى سبک را تعویض کنید".

پیاده هاى ایزوله یا منفرد (ضعیف)

پیاده ایزوله وزیر

d4,d5

(ضعیف/دینامیک(

 . با کاهش تعداد سوارها، پیاده هاى ایزوله ضعیفتر مىشوند.       

 . وقتى علیه پیاده اى ایزوله بازى مىکنید، "سوارهاى سبک را تعویض کنید ".آخر بازى با سوارهاى سنگین براى شما خوب است.

 . وقتى علیه پیاده هاى ایزوله بازى مىکنید، باید آنها را بلوکه کنید.

پیاده هاى دوبله

 . وقتى علیه پیاده هاى دوبله بازى مىکنید، آنها را بلوکه کنید.

 . وقتى خودتان پیاده هاى دوبله دارید، تا جایى که مىتوانید آن را برانید.

پیاده هاى عقب مانده

 . وقتى پیاده هاى عقب مانده دارید باید سعى کنید آنها را به پیش برانید.

 . وقتى پیاده هاى عقب مانده دارید،باید سعى کنید فیلى را که با پیاده عقب مانده بلوکه شده است تعویض کنید.

 . وقتى علیه پیاده عقب مانده بازى مىکنید، باید ابتدا محدود و بلوکه اش کنید.سپس از مهره بلوکه کننده به طور سیستماتیک حمایت کنید.سوارها را حول نقطه بلوکه جولان دهید تا دفاع در هم بریزد. آنگاه نابودش کنید.

پیاده هاى رونده

 . پیاده هاى رونده را باید به پیش راند!

 . وقتى پیاده رونده دارید باید "سوارها را تعویض کنید". با کاهش تعداد سوارها، قدرت پیاده رونده افزایش مىیابد.

. وقتى علیه پیاده رونده بازى مىکنید، باید بلوکه اش کنید.

پیاده هاى مجزا

 . هرچى بازى بیشتر پیش رود، پیاده هاى مجزا ضعیفتر مىشوند.

 . وقتى علیه پیاده هاى مجزا بازى مى کنید ، نباید فکر و ذهن خود را به آنها معطوف کنید . در وسط بازى کافى است سوارها را درست مستقر کنید.

 . وقتى علیه پیاده هاى مجزا بازى مى کنید ، باید سوار هاى سبک را تعویض کنید .

پیاده هاى آویزان(دینامیک)

  . وقتى علیه پیاده هاى آویزان بازى مى کنید ، باید سوار هاى سبک را تعویض کنید. با کاهش تعداد سوارها ، پیاده هاى آویزان ضیفتر مى شوند .

 . وقتى علیه علیه پیاده هاى آویزان بازى مى کنید،باید حریفتان را وادارید که پیاده غیر مرکزى  تر را براند ، و سپس پیاده غیر مرکزى تر را بلوکه کنید .

زنجیره پیاده اى(محکم)

  . پایه زنجیره پیاده اى ،میدان جنگ است .

 . براى حمله به زنجیره ،با پیاده به پایه اش حمله کنید.

. با سوارهابه پایه جدید حمله کنید تا سرانجام ضعفى در جایى ایجاد شود ، سپس با قدرت به این ضعف یورش بیاورید و در آخر بازى مجدداً به سراغ ضعف اولیه بروید.

 به هر حال این بود شمه اى از آنچه استادان در حین بازى رعایت مىکنند. بدیهى است که این قواعد و توصیه ها را مىتوان باز هم ادامه داد و درسهاى بیشترى گرفت.(شطرنجبازان بر اساس تجربه خود در طى سالهابه نتایجى مىرسند که برایند آنها را مىتوان به صورت قاعده یا دستور در اختیار نوآموزان و جوانان گذاشت .) بارى،  اساس قضاوت ما در انتخاب حرکت، بیشتر این گونه منطقها و استنتاجهاست و کامپیوترها درست در چنین عرصه هایى از ما انسانها ضعیفترند.

* برگرفته از شماره ده  ماهنامه شطرنج ایران- آقاى رضایى.