کوتاهی قد و عوامل مؤثر بر آن (1)

          محیط قبل از تولد :

محیط قبل از تولد یعنی دوران جنینی و شرایطی که بر این دوران حاکم است .

بررسی های به عمل آمده نشان می دهد عوامل زیادی در این دوران بر جنین اثر می گذارد که این عوامل باعث می شوند تفاوت های قابل توجهی در قد و وزن نوزاد به وجود آید .

بررسی های علمی نشان داده است که بین اندازه قد کودک در هنگام تولد و میزان قد در بزرگسالی رابطه نزدیکی وجود دارد .

تا اوایل دهه 1940 تصور بر این بود که ناهنجاری های رشد فقط زمینه ارثی و ژنتیکی دارند ولی بررسی های دقیق تر نشان داد که علاوه بر مسائل ژنتیکی که به طور مستقیم بر رشد مؤثرند عواملی نیز به طور غیر مستقیم بر روی رشد جنین تأثیر می گذارد و باعث ناهنجاری هایی می شود .

باید توجه داشت که این عوامل به خصوص در سه ماهه اول حاملگی می تواند اثرات غیر قابل برگشتی ایجاد کند از جمله این موارد می توان به وضعیت تغذیه مادر در دوران بارداری ، استفاده مادر در دوران بارداری از داروها ، اضطراب و هیجانات ، اختلافات خانوادگی و مصرف سیگار و کافئین بیش از حد و مشروبات الکلی اشاره کرد .

ü          وضعیت تغذیه مادر در دوران بارداری :

وضع تغذیه زن باردار باید توسط متخصص تغذیه ارزیابی شود و از نظر تغذیه ای تحت نظر وی باشد .

با یک ارزیابی سریع تغذیه ای هر مشکل عمده تغذیه ای را می توان مشخص کرد . در صورت وجود شواهدی مبنی بر کمبود مواد مغذی ، ارزیابی بیشتر توسط متخصص تغذیه و رژیم شناس لازم است .

بیشتر زنان باردار طبیعی ، سالم و بدون اختلالاتی در هضم ، جذب ، متابولیسم یا مورد استفاده مواد غذایی هستند . اگر یافته های هماتولوژی طبیعی باشد احتمالا اشکال بیوشیمیایی ، یا بالینی از نظر تغذیه ای وجود ندارد و بنا بر این به ارزیابی دقیق و طولانی تر نیاز نمی باشد .

ارزیابی تفصیلی وضع تغذیه ، نیاز به موارد زیر دارد :

1-    معاینات فیزیکی و مشاهده دست ها ،‌پاها ، صورت ، و گردن جهت وجود کمبود تغذیه ای توسط معاینات بالینی

2-    ارزیابی دریافت غذا بر اساس تکرر مصرف غذا یا تاریخچه غذایی برای مصرف غذا در 3 ، 5 یا 7 روز

3-    اندازه گیری تن سنجی شامل وزن – قد و در بعضی موارد چربی زیر پوست

4-    ارزیابی بیوشیمیایی مواد مغذی با اندازه گیری آن در خون و ادرار

انجام دادن تمام اندازه گیری های یاد شده معمولا به جز در موارد لزوم نیاز نمی باشد .

ارزیابی وضع تغذیه زنان باردار می باید علاوه بر شامل کردن وضع تغذیه ، ارزیابی عواملی از قبیل سن کم و نوجوانی مادر در شروع بارداری ، زایمان های زیاد و فواصل کم بین موالید ،‌تاریخچه ناموفق بارداری، چند قلو زایی ،‌وضع بد اقتصادی و اجتماعی ،‌بی سوادی و بیماری های مزمن و ... را که مخاطرات دوران بارداری را افزایش می دهند ، نیز در بر داشته باشد .

ü          الکل :

بررسی های نشان می دهد که اغلب مادرانی که در دوران بارداری از الکل استفاده می کرده اند دارای کودکانی ناقص ، کم هوش و اغلب نارس هستند .این کودکان معمولا دارای رشد ضعیف بوده و کوتاه قد هستند .

مصرف الکل در دوران بارداری ممکن است تأثیراتی مشابه اثر سندروم جنین الکلی بر روی جنین باقی گذارد . در چنین زنانی ، میزان سقط خود به خود جدا شدن زود رس جفت و تولد نوزاد کم وزن زیاد است .

زنانی که مقدار زیادی از کالری روزانه را از مصرف الکل تأمین می کنند ممکن است دیگر برای غذاهای مغذی اشتهایی نداشته باشند .

کمبود های اسید فولیک ، منیزیوم و روی در حیوانات ایجاد ناهنجاری هایی کرده است . بنا بر این ممکن است تصور شود که کمبود این مواد مغذی می تواند نقشی در سندروم جنین الکلی داشته باشد .

ü          کافئین :

خطرات کافئین موجود در چای و قهوه بیشتر بر روی حیوانات مورد بررسی قرار گرفته است ولی با این وجود می توان پیش بینی کرد که این اثرات شاید با شدت کمتر در انسان صدق کند . بررسی ها نشان داده است که کافئین می تواند باعث کاهش وزن نوزاد و اختلال مغز و کبد در زمان تولد شود .( البته این عوارض در صورت نوشیدن حداقل 10 تا 12 فنجان در روز پدید می آید .)

امروزه عده ای از متخصصین تغذیه توصیه می کنند که حتی الامکان در دوران بارداری از کافئین استفاده نشود .

ü          سیگار :

عقب ماندگی رشد جنین اغلب در زنان باردار سیگاری دیده شده است و فرض بر این بوده است که این وضعیت مربوط به کاهش مصرف غذای مادر است . ولی مشاهدات نشان داده است که چنین چیزی حقیقت ندارد و زنان سیگاری اغلب کیلو کالری بیشتری تا زنان غیر سیگاری مصرف می کنند .

عقب ماندگی رشد در رابطه با اثر مونوکسید کربن ، نیکوتین و احتمالا دیگر مواد بر روی عبور از جفت و حمل اکسیژن به جنین است . همچنین کفایت کیلو کالری مورد استفاده ممکن است در زنان سیگاری کاهش یابد .

کشیدن یک یا بیشتر پاکت سیگار در روز سبب کاهش وزنی حدود 220 تا 250 گرم در نوزاد می گردد . به علاوه تعداد سقط ، زایمان قبل از ترم و میزان مرگ و میر مادر را بیشتر می کند . کشیدن سیگار سبب انقباض عروق و بالنتیجه کاهش جریان خون از جفت و اختلال در سیستم انتقال مواد مغذی به جنین می شود ؛ نیاز به ویتامین C را دو برابر می کند ، میزان کاروتن ، ویتامین 12B و روی سرم را کاهش می دهد ، و بالاخره دریافت کم ویتامین C و کاهش میزان آن در سرم ، همراه با تولید بیشتر نوزادان با وزن کم تولد می گردد .