ساختار استخوان صفحات رشد

 استخوان بافت محکمی است که تشکیل شده از مواد معدنی مختلفی از جمله کربنات کلسیم و منیزیوم و ترکیبات فسفات، فلوراید سدیم و پتاسیم همچنین در استخوان فیبرهای کلاژن و سلول‌های استخوانی شامل استئوبلاست، استئوسیت و استئوکلاست قرار دارد.

          صلابت و سختی استخوان به حدی است که شاید برای همیشه سختی خود را حفظ نموده و به حالت استخوانی باقی بماند برای خم کردن استخوان نیروی معادل 2500 کیلوگرم برهرسانتیمتر مربع لازم است.

          استخوانهای بدن انسان را برحسب ابعادشان به سه گروه تقسیم‌بندی می‌کنند. استخوانهای دراز، کوتاه و تخت.

الف- استخوانهای دراز : طول استخوان بیشتر از دو بعد دیگرش است. شامل یک تنه یا دیافیز، دو انتها یا اپی‌فیز است مانند استخوانهای بازو، ران، ساق پا.

ب- استخوانهای تخت : ضخامت استخوان کمتر از دو بعد دیگرش است. شامل دو تیغه استخوانی متراکم خارجی و داخلی است که مابین این دو بافت اسفنجی قرار دارد مانند استخوانهای کاسه‌سر و استخوان کتف.

ج- استخوانهای کوتاه : در این استخوانها سه بعد استخوان تقریباً با یکدیگر مساویند و یک صفحه از بافت استخوان متراکم آن را احاطه می‌کند مانند استخوانهای مچ دست، مچ پا، تنه مهره‌ها و غیره.

بافت استخوان : استخوان اساساً یک بافت زنده، پرعروق و دائم درحال تغییر است. سختی و قابلیت ارتجاعی، مکانیسم رشد اختصاصی و استعداد بازسازی آن قابل توجه است. رشد استخوان به طورکلی به دو صورت است : یا این که بافت‌های جنینی (مزانشیم) مستقیم به استخوان تبدیل می‌شود و یا ابتدا یک مدل غضروفی از استخوان ساخته می‌شود و سپس تبدیل به استخوان می‌گردد. در استخوانهای دراز معمولاً ابتدا یک مدل غضروفی از استخوان وجود دارد.

ساختمان استخوانهای دراز : استخوانهای درازز ساختار اصلی اندامهای فوقانی و تحتانی را تشکیل می‌دهند و مطابق شکل 3 دارای سه قسمت است.

1-تنه استخوان یا دیافیز

2-دو انتهای استخوان یا اپی‌فیز

3-صفحات غضروفی بین تنه و انتهاها به نام صفحه رشد.

          استخوانهای دراز ابتدا به شکل غضروف می‌باشند و تقریباً بافت نرمی دارند. سپس مراکز استخوان‌سازی در این بافت پدید آمده و شروع به استخوانی شدن می‌کند. این عمل تا استخوانی شدن تمام قسمت‌های یک استخوان دراز ادامه پیدا می‌کند. به جز ناحیه‌ای که بین سر استخوان و تنه استخوان قرار دارد که تا آخرین مرحله رشد همچنان غضروفی باقی مانده و باعث رشد طولی استخوان و افزایش قد می‌شود.

          پیدایش مرکز استخوان سازی در رشد استخوان زمان زیادی طول می‌کشد. بعضی از آنها در دوران جنینی وجود دارند. برخی بعد از تولد و بقیه در دوران رشد بعد از تولد ایجاد می‌شوند. به عنوان نمونه استخوان ساق را درنظر می‌گیریم، بدنه این استخوان در هفته هفتم جنینی کاملاً  غضروفی است و از آن موقع شروع به استخوانی شدن می‌کند. اما دو انتهای استخوان یا اپی‌فیزها در مراحل بعدی استخوانی می‌شوند.

          بین سراستخوان و تنه استخوان ناحیه‌ای همچنان غضروفی باقی می‌ماند که تا آخرین مرحله رشد باعث رشد طولی استخوان می‌شود به این ناحیه صفحه رشد (Growth Plate)  گفته می‌شود. صفحات رشد معمولاً در هر استخوان دو عدد است یکی در بالای استخوان و دیگری در پائین استخوان قرار گرفته است. ولی بعضی از استخوانهای کوچک مثل انگشتان فقط در یک انتها دارای صفحه رشد هستند.

          این صفحات رشد تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارند که این عوامل به طور مستقیم در کوتاهی و بلندی قد انسان مؤثر است. اگر این صفحات دیرتر استخوانی شوند رشد قد همچنان ادامه دارد. این عوامل عبارتند از : هورمون رشد مترشحه از هیپوفیز قدامی، هورمون تیروئید، انسولین، گلوکاگون، هورمون‌های جنسی و همچنین عواملی از قبیل وراثت، تغذیه، بیماری‌های استخوان، نیروهای کششی و فشاری وارده به استخوان و اشعه ماوراء بنفش.

          بررسی‌های تجربی نشان داده است که میان رشد در صفحه اپی‌فیز یا صفحه رشد ابتدا در دو انتهای استخوان برابر است ولی پس از تولد یکی از غضروف‌ها سریعتر رشد می‌کند بنابراین استخوان از یک طرف بیشتر رشد می‌کند. رشد بیشتر در یک طرف استخوان نسبت به طرف دیگر با مطالعات رادیولوژیک کاملاً به اثبات رسیده است. همچنین مشخص گردیده است طرفی از استخوان که دارای رشد بیشتری است عروق خونی بیشتری و درنتیجه تغذیه بهتری دارد و این موضوع نقش تغذیه را در افزایش قد به اثبات می‌رساند.

          در استخوانهای دراز انتهائی را که از نظر رشد طولی فعال‌تر است به نام انتهای رشد (Growing End)  می‌نامند اما این به این معنی نیست که رشد فقط مخصوص این ناحیه است بلکه میزان رشد در این ناحیه بیشتر است.