هضم و جذب و انتقال کربو هیدرات ها در بدن انسان

کربوهیدرات ها پیش از اینکه بتوانند وظایف اصلی خود را در بدن انجام دهند ، باید به واحدهای کاملا کوچک  مونوساکاریدها تبدیل شوند تا از دیواره روده به جریان خون راه یابند . اعمالی که بر اثر آن کربوهیدراتهای پیچیده تبدیل به مونوساکاریدها می شوند ، هضم نام دارند . در مرحله هضم آنزیمهای آبکافت نشاسته (آمیلازها) و آنزیمهای آبکافت کننده دی ساکاریدها تغییراتی در کربوهیدرات ها بوجود می آورند . آمیلازها در سه شیره گوارشی وجود دارند که عبارتند از : 1- بزاق دهان ؛1- شیرهپانکراس در روده باریک ؛3- آنزیمهای هضم کننده دی ساکاریدها که در شیره روده ای یا دیوار روده وجود دارند . آمیلاز بزاقی در دهان با غذا مخلوط می شود و در محیط نسبتا قلیایی بزاق ، نشاسته را به کربوهیدراتهای ساده تر که معمولا دکسترین است تبدیل می کند .

اگر غذا پیش از اینکه بوسیله اسید هیدروکلریدریک معده ، اسیدی شود و مدت بیشتری با آنزیم آمیلاز بزاقی در تماس باشد ، ممکن است نشاسته آن آبکافت شود و دی ساکارید مالتوز حاصل گردد. همچنین این آنزیم پیش از اینکه توسط اسید معده غیر فعال شود ، ممکن است تا 75% نشاسته سیب زمینی را آبکافت کند .

نشاسته در معده آبکافت نمی شود زیرا معده آنزیمی برای این عمل دارد . ولی مقداری سوکروز ممکن است در حضور اسید هیدروکلریدریک معده به گلوکز و فروکتوز تبدیل گردد، سپس از معده وارد روده باریک شود که در آنجا ترشحات قلیایی روده ، اسید هیدروکلریک را خنثی می کند و محیطی نسبتا قلیایی بوجود می آورد که برای فعالیت آنزیمهای آبکافت کننده نشاسته روده باریک مناسب می باشد . آمیلاز پانکراس پس از برخورد با کربوهیدرات های پیچیده ، آنها را آبکافت و به دی ساکارید مالتوز تبدیل می کند . آخرین مرحله آبکافت سوکروز ، تبدیل آن به گلوکز و فروکتوز است که توسط آنزیم سوکراز انجام می گیرد . همچنین در روده باریک مالتوز، در اثر آنزیم مالتاز به دو مولکول گلوکز تجزیه می شود و لاکتوز در اثر لاکتاز به گلوکز و گالاکتوز تبدیل می گردد .

هنوز مشخص نشده است که این آنزیمها در داخل مجرای روده عمل می کنند یا خیر . البته شواهد نشان می دهد که آنها به داخل حفره روده ترشح نمی شوند بلکه در غشای سلولهای پوشاننده داخل حفره باقی می مانند و در آنجا است که عمل تبدیل دی سکاریدها به مونوساکاریدها کامل می گردد .

قابلیت هضم کربوهیدرات ها به منبع آنها بستگی دارد ولی به طور کلی 90 تا 98% کربوهیدرات موجود در بیشتر غذاها هضم می شود .

جذب و انتقال

مونوساکاریدها ضمن عمل جذب ، براحتی از برجستگیهای مویین کوچکی که کجرای روده را پوشانده است ، عبور می کنند . سرعت عبورآنها بستگی به نوع مونوساکارید دارد . یعنی گالاکتوز کمی سریعتر از گلوکز و فروکتوز تقریبا با سرعتی کمتر از نصف سرعت گلوکز جذب می شود . همچنین سرعت جذب با افزایش زمان ، کاهش می یابد ولی با بالا رفتن غلظت محلول قند و در حضور هورمونهای انسولین مترشحه از پانکراس و تیروکسین مترشحه از غده تیروئید، سرعت جذب افزایش می یابد .

مونوساکاریدها از دیواره روده به عروق خونی راه می یابند تا پس از ان به سیاهرگ باب منتقل شوند. این بزرگ رگ، مونوساکاریدها را به کبد انتقال می دهد و از آنجا گلوکز ، فروکتوز و گالاکتوز، یکی از دو مسیر زیر را می پیمایند.

1-     تمام آنها به گلیکوژن تبدیل می شوند و کبد تا انجا که ظرفیت داشته باشد  گلیکوژن سنتز شده را ذخیره می کند.

2-     گالاکتوز و فروکتوز به گلوکز تبدیل می گردد، سپس جذب می شوند و به جریان خون راه می یابند تا به همه یاخته های بدن منتقل شوند. در یاخته های عضلانی ،ممکن است مقداری گلوکز به صورت گلیکوژن ذخیره شود ولی در هر حال بیشترین مقدار گلوکز بصورت یک منبع انرژی فوری در دسترس یاخته ها قرار می گیرد. بعضی از یاخته ها مانند یاخته های اعصاب و ششها، کاملا به انرژی گلوکز وابسته اند و نمی توانند مواد مغذی دیگری را مصرف کنند.

منبع : کتب تغذیه و پرشکی