چگونه یک اثرتحقیقی بنویسیم؟

آنچه به تحقیق و پژوهش یک محقق، ارزش و سود می بخشد،  عرضه آن برای دیگران است. این عرضه خوب و شایسته، نیاز به کیفیت خوب نگارش و تدوین دارد و بدون آن، زحمات محقق، بهای لازم خود را نمی یابد.
در تدوین و نگارش، شکل دادن به مجموعه دستاوردهای تحقیقی مطرح است. در این باره هر چه کار، دقیق تر، روان تر، منطقی تر و  مستدل تر و مفیدتر باشد، ارزش بیشتری دارد.
هنر نویسندگی و قدرت بر نگارش صحیح و روان، در این زمینه تاثیر بسزایی دارد.
در این بخش، هم رعایت قواعد ادبیات فارسی و دستور زبان لازم است، هم درست نوشتن کلمات از نظر املایی و رسم الخطی مورد نظر است، هم اسلوب ظاهر وشکل نوشته و علایم نگارشی، و هم صحت مطالب و درستی مفاهیمی که در نوشته عرضه می گردد. پس، باید « درست » نوشت، درست نویسی از جهات:
 - املایی
- رسم الخطی
- دستور زبان
 - علایم نگارشی
 - محتوا
پیکره نوشته، باید دارای مقدمه، مطلب و استنتاج باشد. تیتر و عنوان مطلب و عناوین داخلی هم نباید فراموش شود. ذکر مآخذ و مدارک مطالب هم ضروری است. داشتن فهرست و کتاب نامه دقیق برای نوشته ها هم، مکمل آن است. بخش های تنظیمی یک گزارش یا جزوه تحقیقی را می توان این گونه خلاصه کرد:
1.صفحه اول (صفحه عنوان، شامل نام نوشته و گزارش، نویسنده، تاریخ و .... )
2.فهرست مطالب
3. پیشگفتار، سرآغاز، مقدمه و ....
4.متن تحقیق و گزارش
5 .پیوست ها، ضمایم، تصاویر، جدول ها و ....
6.فهرست اعلام، اماکن و .....
7.فهرست منابع و ماخذ
8.کتاب نامه (معرفی کتاب های مستقل یا غیر مستقل پیرامون موضوع پژوهش)
البته به تناسب مورد، شاید نیاز به بخش هایی کمتر یا بیشتر از آنچه یاد شد، باشد.
نکات جنبی این نکات، بیشتر به شکل نوشته و آراستگی ظاهری و کیفیت ارجاعات و ... مربوط می شود و رعایت آن ها در تدوین نتیجه تحقیقات، لازم و مفید است:
1.انتخاب نام « کوتاه » و « گویا » برای اثر تحقیقی
2 .تیترها و عناوین فرعی، هر چه کوتاه تر و گویاتر باشد، بهتر است. عنوان ها نباید حالت جمله داشته باشد.
3.پرهیز از افراط و تفریط در فصل بندی و تیتر و عنوان. فصل بندی باید با حجم نوشته تناسب داشته باشد. عنوان ها مثل ایستگاه های اتوبوس می ماند که نه خیلی با فاصله باید باشد، نه خیلی نزدیک به هم.
4.در نقل قول ها، اگر نقل مستقیم است، در عبارت، دخل و تصرف نشود و در صورت تغییر حتما اشاره شود که مثلا: اقتباس ، تلخیص، تغییر، ترجمه آزاد، نقل به مضمون، تصرف در الفاظ و ... است، تا توسط خوانندگان تهمت تحریف و عدم امانت زده نشود و اگر ترجمه متون عربی، به ویژه در متن های دشوار، از ترجمه خاصی استفاده شده است، قید گردد تا حق دیگران تضییع نشود.
5.در منابعی که در پاورقی آورده می شود، باید نام کتاب به صورت کامل، و نیز نام مولف، شماره جلد و صفحه بیان شود. اگر کتابی چند چاپ شده و نوع آن ها در صفحات مختلف است، در ارجاع، به نوبت چاپ هم اشاره شود. اگر بار اول، اطلاعات مربوط به کتاب ماخذ داده شد، در نوبت های بعد لازم نیست.
6. در ارجاعات، از روش تلخیص و کد و رمز استفاده می شود; مثلا به جای این که نوشته شود در این باره به کتاب المیزان، تالیف مرحوم علامه طباطبایی، جلد دوم، صفحه 45 از چاپ بیروت مراجعه کنید، می توان نوشت: (ر.ک: المیزان، علامه طباطبایی، ج 2، ص 45، ط. بیروت)
7 .مطالب را در حد امکان، از منابع اصلی و قدیمی و دست اول نقل کنیم، نه از کتاب های دست چندم و دم دست.
8.نوشته ها برخوردار از: زیبایی خط، سلیقه و تمیزی، فاصله مناسب بین سطور، فاصله مناسب سطور از اطراف صفحه، سرسطر آمدن ها و پاراگراف بندی، جایگاه مناسب تیترها در صفحات و ... باشد.
9. جملات، طولانی و دارای تعبیرات دشوار و نامانوس نباشد.
10.اگر در نوشته، آیات و احادیث یا اسما» نامانوس عربی یا غربی یا اصطلاحات باشد، اعراب گذاری شود، تا خواننده دچار اشتباه نگردد.
11.در نوشته، علایم نگارشی مانند: . ، : - » « ( ) ؟ ! و امثال این ها به کار رود
12.در نوشته های علمی و تحقیقی، از قلم پردازی های غیر لازم و لفاظی های انشایی پرهیز شود.
3.انسجام و پیوستگی مطالب، قدم به قدم تا حصول نتیجه.